6 Redenen waarom afvallen zo moeilijk is
- Leestijd: 9 min.
Als je nadenkt over afvallen, of beter gezegd het verliezen van lichaamsvet, kom je al gauw tot een opvallende conclusie. Miljoenen mensen wereldwijd zouden graag wat kilo’s willen verliezen, maar tegelijkertijd neemt het percentage mensen die overgewicht of obesitas hebben ieder jaar weer toe. In de onderstaande tabel kun je zien dat in de jaren 80 ongeveer 1/3e van de mensen overgewicht had. Ruim 30 jaar verder in 2015 is dat aantal gestegen tot de helft van de bevolking! Daardoor ontstaat al gauw de vraag: waarom is afvallen zo moeilijk? In dit artikel proberen we je daar een antwoord op te geven met 6 redenen die afvallen zo moeilijk maken, zodat je hopelijk ontdekt waar voor jou de grootste valkuil ligt als jij je herkent in dit verhaal. Tabel van volkgsgezondheidenzorg.info
1. Een gevolg van de evolutie
Om te beginnen gaan we terug in de tijd, zo’n 60 miljoen jaar om precies te zijn, toen de eerste mens zoals we die nu kennen is ontstaan. Het is zacht uitgedrukt als we stellen dat de leefomstandigheden toen anders waren dan nu. Er was geen supermarkt om de hoek waar je eten kon gaan halen, geen restaurants om je te voorzien van diner en geen sportschool waar je naartoe kon gaan om je gezondheid en uiterlijk te verbeteren. Sterker nog, dit zijn allemaal details, mensen hadden toen niet eens kleding of een huis om zich te beschermen tegen alles wat moeder natuur zijn kant op wierp! Wat heeft dit met afvallen te maken vraag je jezelf af? Nou, een hoop… De ontwikkeling naar de mens zoals vandaag de dag heeft tientallen miljoenen jaren geduurd. Zo is landbouw pas zo’n 12.000 jaar geleden tot stand gekomen, waarbij de bevolking op één plek bleef om gewassen te kweken. Dat betekent dus dat men die kleine 60 miljoen jaar daarvoor niet één plek had waar eten te vinden was, daarvoor moest hard gewerkt worden. Op dieren werd gejaagd, naar eetbare vruchten werd gezocht. Als er dan eenmaal voedsel beschikbaar was, werd hier ook rijkelijk gebruik van gemaakt, want je wist niet wanneer de volgende keer zou zijn dat er weer eten beschikbaar zou zijn. Als er dan eten was, werden de lichaamsreserves aangevuld om de overlevingskans te vergroten in periodes dat er geen eten voorhanden was en in periodes van kou. Lichaamsreserves die we tegenwoordig kennen als vetmassa, iets wat we met alle luxe van tegenwoordig liever kwijt dan rijk zijn. Het hebben van voldoende vet is dus evolutionair voorgeprogrammeerd om je te beschermen tegen hongersnood en kou! Je lichaam wil dus niet z’n kostbare vetweefsel opgeven omdat dit het meest waardevolle weefsel is om te overleven. Nu denk je misschien: “Dat is al zo lang geleden, alsof het lichaam nog op die manier werkt?!”. Op zich een logische gedachte, maar ten opzichte van die tientallen miljoenen jaren die daaraan voorafgingen leven we pas vrij kort op de manier zoals we tegenwoordig doen. Bedenk je dan ook eens hoeveel mensen tegenwoordig een allergie hebben voor bepaalde voedingsmiddelen. Laat dat nou meestal net de voedingsmiddelen zijn die we voor moderne kooktechnieken ook nog niet konden eten… De moeilijkheidsgraad om af te vallen heeft dus een historische reden, maar dat zou niet een excuus moeten zijn waarom het je niet lukt. Er zijn ook nog tal van andere reden waarom afvallen een lastige opgave blijft…
2. Het genot van het leven
In de jaren 40 van de vorige eeuw werd door Abraham Maslow op een rijtje gezet wat mensen nou belangrijk vinden in het leven. Lichamelijke behoeften zoals voedsel, kleding en voortplanting staan hierbij voorop. Kort daarna volgt de behoefte aan veiligheid en zekerheid. Waar deze 2 in het verleden nog wel eens onzeker waren, zijn dit tegenwoordig allebei aspecten die de meeste mensen goed gedekt hebben. Kort daarachter volgt de behoefte aan sociaal contact: vriendschappen, liefde, relaties en daarbij behorende gezelligheid. Precies die gezelligheid is iets wat het enorm veel mensen het enorm moeilijk maakt om af te vallen. Gezelligheid wordt namelijk al gauw 1 op 1 verbonden met lekker eten. Samen met je geliefde uit eten, met je collega’s een borrel op vrijdagmiddag of met vrienden op de bank met een tafel vol hapjes en snacks. Gezelligheid en lekker (vaak ongezond) eten zijn voor veel mensen onlosmakelijk verbonden en dat kan zonder de juiste balans een groot probleem zijn. Doordat lekker eten zo verweven is met het creëren van een gevoel van gezelligheid, is dit voor de meesten maar moeilijk los te laten. Een biertje erbij, een kaasplankje erbij, een zak chips op de bank, allemaal voorbeelden van wat vaak beschouwd wordt als ‘gezellige voeding’. De belangrijkste vraag hierbij is echter: wat maakt je gelukkiger? Iedere keer dat je met gezelschap bent een biertje drinken, of de balans vinden en jezelf tegelijkertijd ook gelukkig voelen in het lichaam waarin je leeft? Het is belangrijk om je te beseffen dat bepaald voedsel een gelegenheid niet per se gezellig of ongezellig maakt. Dit is echter weer iets wat nauw samenhangt met sociale druk, iets waar we het zo nog over gaan hebben.
3. Het genot van smaak
Genieten van eten alsook honger gebeuren op een bijzondere manier, namelijk smaak-specifiek. Ken je dat gevoel dat je bij een all-you-can-eat alles van het menu hebt gegeten waardoor je propvol zit, maar toch altijd nog zin hebt in een toetje? Dat is een gevolg van smaak-specifieke honger. Smaken zijn onder te verdelen in zoet, zout, zuur, bitter en umami. Pas zodra je lichaam van al deze smaken verzadigd is, zou je honger voor de volle 100% gestild zijn. Het behoeft geen verdere uitleg dat zodra je dit voor elkaar hebt, je al véél te veel hebt gegeten. De vrijheid die we tegenwoordig hebben in al onze voedingskeuzes maakt het afvallen dus niet bepaald makkelijker, vooral niet wanneer je een tafel vol gevarieerde hapjes voor je neus hebt. Gezelligheid gaat vaak samen met talloze soorten hapjes met talloze verschillende smaken. Doordat je honger pas gestild is zodra je van alle deze smaken verzadigd bent, maakt dit het verliezen van gewicht al gauw een lastige taak.
4. De angst om “nee” te zeggen
Nauw samenhangend met het sociale aspect van hiervoor, komt de angst om “nee” te zeggen. Een aanbod weigeren wordt al snel als onbeleefd beschouwd en om die reden stemmen mensen vaker toe om naar een etentje te gaan dan ze lief is, ook al zouden ze er liever een balansdagje van maken. Natuurlijk is het niet zo dat je altijd “nee” zou moeten zeggen, aangezien dat rechtstreeks ten koste gaat van je kwaliteit en plezier van leven. De balans vinden tussen deze 2 uitersten zou het beste van beide werelden bieden. Het obstakel hierbij is echter de drang naar consistentie. Mensen willen graag bij hun eigen persoonlijkheid blijven en zorgen niet graag voor onverwachte situaties bij naasten. Als je in het verleden altijd “ja” hebt gezegd op een borrel of etentje, is het lastig om nu van dat patroon af te wijken door plotseling te zeggen dat je bezig bent om af te vallen en dus liever niet uit eten gaat. De bovenstaande 2 voorbeelden zijn een geval van sociale druk. Mensen zijn graag consistent en willen een ander niet teleurstellen, waardoor keuzes gemaakt worden die je zelf misschien niet direct zou willen maken. In het geval van sociale druk is het belangrijk om je omgeving kenbaar te maken wat je plannen zijn, dat je graag vet wil verliezen om zo gezonder en fitter te worden. Pas dan is je omgeving op de hoogte en kunnen ze je daarin ondersteunen, in plaats van dat hun onwetendheid ervoor zorgt dat jij vast blijft hangen in je huidige patroon.
5. Gemak in overvloed
Het volgende punt dat afvallen soms lastig maakt is het feit dat gemaksvoedsel in overvloed aanwezig is en dit alsmaar toeneemt. Sinds de oprichting van de eerste McDonalds in 1940 is het aantal fastfoodsketens exponentieel gegroeid waardoor ongezond voedsel dichterbij is dan ooit tevoren. Het wordt alsmaar makkelijker om snel, makkelijk voedsel in huis te krijgen met slechts een paar drukken op je smartphone. Een half uur later staat er een bezorger met een pizza voor de deur, een tijdspanne waarin je amper zelf kunt koken met maar amper verschil in kosten. Dit gemak kan een gevaar zijn, maar is vaak ook een kwestie van prioriteit. “Ik heb geen tijd om te koken”, wordt dan als reden gegeven. Besef je dan echter wel heel goed dat iedere keuze die je maakt een kwestie van prioriteit is. Als jij daadwerkelijk gezonder wil gaan leven en een stap in de goede richting wil maken, dan kan iedereen hier de benodigde tijd voor vrij maken. Trouwens, gezond eten hoeft niet eens enorm veel tijd te kosten! Kant-en-klare maaltijden zijn bijvoorbeeld een perfect alternatief!
6. Angst en onzekerheid
Tot slot hebben we nog het laatste aspect dat afvallen zo moeilijk maakt: angst en onzekerheid. Als je precies wist wat je moest doen om af te vallen zou het niet zo moeilijk zijn. Dat betekent dus dat je in het onbekende aan het tasten bent en er niet zeker van bent wat je nou precies moet doen. Met het internet is alle informatie ter wereld binnen enkele minuten beschikbaar, maar dat betekent nog niet dat je daardoor ook direct weet hoe je dat op jezelf toepast en hoe je de motivatie en discipline opbrengt om het ook daadwerkelijk uit te voeren. Doordat men in het onbekende aan het tasten is en niet weet wat er precies moet gebeuren, ontstaat er een vorm van onzekerheid. Je hebt een dieet online gevonden, maar is dit wel écht een goed dieet? Past dit wel bij jouw lichaam? Past dit wel bij jou dagelijkse activiteit? En wat als je een keer naar een feestje gaat, wat doe je dan? Uit deze onzekerheid ontstaan vaak weer redenen om het toch maar niet te doen. Niet omdat je niet wil afvallen, maar omdat je geen flauw idee hebt wat je nou eigenlijk aan het doen bent.
Jij bent niet hetzelfde als je buurman
Het probleem hierbij is dat de schema’s die je op het internet vindt niet zijn afgestemd op jouw situatie. Logisch genoeg heeft iemand die simpelweg wat kilo’s kwijt wil maar nog wel een goed sociaal leven wil hebben een heel andere aanpak nodig dan iemand die zich klaar wil stomen voor een wedstrijd of fotoshoot. Hier wordt bij kant-en-klare schema’s geen rekening mee gehouden. Deze schema’s zijn vaak overdreven strikt en monotoon, waardoor iedereen er wel wat progressie mee kan maken. Maar wat is deze progressie jou waard als je je hele sociale leven ervoor moet laten vallen en je een terugval maakt zodra je genoeg hebt van het dieet? Juist, helemaal niks. Je hebt een aantal weken of zelfs maanden een hels dieet gevolgd en aan het einde van de rit ben je blij dat je weer ‘normaal’ kunt eten. Wat hier mist is niet de directe vooruitgang, maar juist de lange-termijn progressie. Een goed voedingsplan is afgestemd op jouw lichaam en jouw voorkeuren, zodat je een eetpatroon ontwikkelt dat niet alleen gezond is, maar dat je graag volgt, waardoor je hier de rest van je leven nog profijt van hebt! Het internet biedt je dus oneindig veel informatie, maar dat helpt je nog niet met het vinden van de juiste aanpak voor jouw situatie zodat je gemotiveerd en tevreden raakt, in plaats van onzeker en nagenoeg depressief…
Overwin je eigen valkuilen!
Dat waren ze, de 6 redenen waardoor afvallen voor veel mensen zo ontzettend moeilijk is. Het beseffen van deze redenen zal er niet direct voor zorgen dat het wél makkelijk wordt, maar je weet nu hopelijk wel waar veel van jouw persoonlijke valkuilen liggen.