Wat is een frozen shoulder?

Een frozen shoulder is een aandoening waarbij het schouderkapsel ontstoken raakt. Dit resulteert in pijnklachten en functieverlies. Vaak ervaren patiënten die een frozen shoulder lichte pijnklachten in de schouderregio. Deze klachten zijn voor de patiënten vaak niet een reden om een bezoekje naar de huisarts of fysiotherapeut te plannen. Omdat de symptomen die patiënten op dat moment ervaren niet lijken op een frozen shoulder en uit fysiotherapeutisch onderzoek waarschijnlijk ook geen beginnende frozen shoulder zal voortvloeien, kunnen we een beginnende frozen shoulder op dit moment nog niet detecteren.

Vanuit de weefsels weten we dat de bijdrager aan pijnklachten bij een frozen shoulder de ontstane ontsteking van het gewrichtskapsel kan zijn, maar natuurlijk zijn er meer factoren die bij kunnen dragen aan het ervaren van pijnklachten.

We weten niet écht wat zorgt voor de inflammatie (ontstekingsreactie), vooral bij primaire/idiopatische frozen shoulders. We weten gelukkig wel wat er gebeurt tijdens het inflammatieproces zelf. Zo komen er inflammatoire cytokinen vrij, er worden nieuwe haarvaatjes gevormd, waardoor het gewrichtskapsel stijver, dikker etc. wordt en tot slot zijn er ook immunologische reacties die opgewekt worden.

In de eerste fase zien we voornamelijk dat patiënten schouderklachten ervaren, vaak komen hier op een later moment uitstralende klachten naar de bovenarm bij. Dit gaat steeds meer gepaard met toenemend functieverlies van het schoudergewricht in zowel de actieve (AROM) als passieve (PROM) beweeglijkheid. De actieve beweeglijkheid is in dit geval dus dat jij zelf jouw arm heft, de passieve beweeglijkheid is dat jouw arm wordt ondersteund en “doorbewogen” door een ander persoon.

We weten dat een frozen shoulder een “zelfoplossende aandoening” is. Dit betekent dat de klachten van een patiënt kunnen en zullen afnemen, als hij hier geen medische hulp bij krijgt (m.a.w. niets voor doet). Echter zien we wel dat er bij dergelijke gevallen meer residu klachten aanwezig zijn en meer littekenweefsel aanwezig blijft.

Dit wil zeggen dat een frozen shoulder een schouderaandoening is waarbij het schouderkapsel is ontstoken. Deze gaat gepaard met minimaal één maand schouderklachten, functieverlies (zowel actief al passief) in twee richtingen van het schoudergewricht van minimaal 25% (vergeleken met de niet aangedane zijde). Maar ook functieverlies in het schoudergewricht van minimaal 50% naar externe rotatie (zowel actief als passief).

De fases van een frozen shoulder

1. De pre-freezing fase

De kans is klein dat je tijdens de pre-freezing fase een professional raadpleegt. Patiënten ervaren voornamelijk een schouderklacht in mindere aard en geven in een later stadium aan dat zij het gevoel hadden “dat het wel weg zou gaan”.

In de literatuur wordt het steeds meer duidelijk dat we patiënten beter kunnen behandelen en de klachtenduur mogelijk afneemt als we een frozen shoulder sneller kunnen diagnosticeren en behandelen. Hier komt dan wel weer het volgende om de hoek kijken. We zien patiënten meestal niet tijdens de pre-freezing fase en als we ze zien, dan is het enorm lastig om een frozen shoulder te diagnosticeren met het fysiotherapeutisch onderzoek, omdat de symptomen nog niet overheen komen met een frozen shoulder.

2. De freezing fase

De eerste 3 maanden – toename pijn en functieverlies bij actief bewegen

Tijdens deze fase is er met behulp van arthroscopie een beginstadia van inflammatie te zien. De pijnklachten nemen toe in de schouder en er is mogelijk sprake van uitstraling naar de bovenarm. Er is een verlies van AROM. Het verlies van PROM is er wanneer de patiënt bij bewustzijn is, want tijdens narcose is er nog geen verlies van PROM.

Freezing-fase; 3 tot 9 maanden – toename pijn en functieverlies bij zowel actief als passief bewegen

Tijdens deze fase is er met behulp van arthroscopie een duidelijke ontsteking van het kapsel te zien. De pijn neemt nog steeds toe tijdens deze fase en kan mogelijk zijn hoogtepunt bereiken. De beperkte AROM en PROM zijn aanwezig wanneer de patiënt bij bewustzijn is, maar ook wanneer de patiënt onder volledige narcose is. Het kapsel is hierbij dus echt verstijfd en het is geen beschermingsmechanisme meer wat de patiënt weerhoudt van bewegen.

3. De frozen-fase

4-9 maanden – ROM maximaal afgenomen, pijn hoogtepunt bereikt en neemt weer af

Tijdens deze fase is er met behulp van arthroscopie een duidelijke ontsteking van het kapsel te zien. Als de pijn nog niet zijn hoogtepunt heeft bereikt, dan kan er tijdens deze fase nog een toename van pijn zijn, maar de pijnklachten beginnen ook weer af te nemen tijdens deze fase. De AROM en PROM zijn aanwezig wanneer de patiënt bij bewustzijn is, maar ook wanneer de patiënt onder volledige narcose is. Het kapsel is hierbij dus echt verstijfd en het is geen beschermingsmechanisme meer want de patiënt weerhoudt van bewegen.

4. De thawing-fase

Toename ROM en afgenomen tot bijna geen pijn (vaak alleen bij snelle explosieve bewegingen provocatie)

Pijn neemt tijdens deze fase sneller af ten opzichte van de vorige fase en zitten meer op de achtergrond. Tijdens deze fase zijn de pijnklachten er vaak aanwezig, wanneer de patiënt onverwachte explosieve bewegingen maakt. De AROM en PROM neemt toe, terwijl de pijn afneemt.

Een frozen shoulder in het kort

• Prevalentie bij algemene populatie; 5%.
• Prevalentie bij patiënten met type-2 diabetes; 20-40%.
• Geslacht speelt een rol, 70% van de patiënten met frozen shoulder zijn vrouw.
• Leeftijd; gemiddeld 50, maar vaak tussen 40-65 jaar.
• Ontstaat vaak aan de niet dominante zijde.
• De kans op het nogmaals krijgen van een frozen shoulder aan dezelfde zijde is niet/weinig aanwezig.
• Gaat vaak in 1 tot 3 jaar over, ook als je er niks aan doet.
• Verminderd slaapkwaliteit, niet kunnen liggen op aangedane zijde. Verminderd deelname aan ADL (Algemene Dagelijks Levensverrichtingen) en verminderde ROM boven
• schouderhoogte in de vroege stadia.
• Bij toename abductie, nemen rotatiebewegingen af. Dus de rotatie met de arm in abductie is zowel actief als passief minder dan met de ellebogen in de zij.Langzaam toenemende aard van pijnklachten en toename van zowel actieve- als passieve functieverlies.

Het behandelen van een frozen shoulder

Nu we weten hoe we een frozen shoulder kunnen herkennen en diagnosticeren, komt het behandelen natuurlijk aan de beurt. Bij het werken met frozen shoulder patiënten, zullen we ze kunnen indelen in drie verschillende classificaties van prikkelbaarheid (irritability) (1).

De drie classificaties uitgewerkt volgens de richtlijn van het schoudernetwerk:

Hoge mate van prikkelbaarheid Gemiddelde mate van prikkelbaarheid Lage mate van prikkelbaarheid Gemiddelde pijnscore op een NPRS-schaal > 7-0 Gemiddelde pijnscore op een NPRS-schaal 4-6 NPRS